Page 41 - Gümüşhane Vizyon 27.Sayı

TANITIM

oma ve Bizans dönemle- kazlı (Abaza) “Torul Beyliği” 1474’de
rinde yörede kurulu kente (veya 1478) Fatih’in Amasya’dan gön-
Argyropolis (Yunanca ar- derdigi bir ordu kolu tarafından fethe-
R gyros: “gümüş” ve polis: dilmiştir.
“kent” demektir.) adı verilmiştir. Yö- Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566)
redeki savaşların asıl sebepleri tarihi İran seferi sırasında gümüş madeninin
bir ticaret yolu üzerinde bulunması ve bulunduğu Eski Gümüşhane yöresi-
madenleriyle ün yapmış olmasıdır.
nin imar edilmesini emretmiş, böylece
7.yüzyıl sonları ile 8. yüzyıl başlarında buraya ev ve Süleymaniye Camii yapıl-
bölge Emevi-Bizans ve Abbasi-Bizans mıştır.
arasında birkaç defa el değiştirmiştir.
1647’de Gümüşhane’yi ziyaret eden
Halife Hz. Ömer zamanında (634- Evliya Çelebi, buralarda gümüş made-
64404) Erzincan ve Erzurum Arap- ninin çok olduğunu, çalışır ve boşal-
ların eline geçince Gümüşhane’de bu tılmış durumda 70 kadar ocak bulun-
egemenliği tanıdı. Ancak bu egemenlik duğunu bildirir. Yine bu ocaklardan
fazla sürmeden bölgede yeniden Bizans 7 koldan kurşunsuz gümüş cevheri
egemenliği sağlandı. Halife Hz. Osman çıkarıldığını ve bu şehirde Emin Ma-
zamanında (644~656) Gümüşhane, hallesinde darphane olduğunu yazarak
Bayburt, Erzurum ve Erzincan Emir üzerinde “Azze nasrahu daraba fi catha”
Habib Bin Mesleme tarafından Bizans- (Canca’da basılmıştır) yazılı birkaç ak-
lılardan geri alındı. Halife Hz. Ali za- çenin kendisinde olduğunu bildirir.
manında (656-661), Muaviye ile olan Gümüşhane’de doğan her çocuğun gü-
mücadeleler ile iç isyanlarla uğraşılması müşten kaşığının, çatalının ve tabağının
sebebiyle bölgede yeniden Bizans ege- olduğu rivayet edilir. Şehrin nüfusunun
menliği başladı.
her geçen gün artmasında coğrafi ko-
Çağrı Bey’in 1016 yılında Anadolu’ya numunun, tarihi ipek Yolu üzerinde
yaptığı ilk akın sırasında Gümüşha- bulunmasının ve madenlerinin önemli
ne’ye kadar geldiği bilinmektedir. rolü olmuştur.
1058’de Tuğrul Bey’in ordusu İbrahim Gümüşhane 19. yüzyılda Trabzon’a
Yinal komutasında Trabzon’a kadar bağlı bir sancaktı. Doğu Karadeniz’in iç
akın yaparken Gümüşhane’yi de eko- kesimlerinde yer alan Gümüşhane San-
nomik yönden önem arzettiği için fet- cağı kuzeyde Trabzon merkez sancağı,
hetmiştir.
doğuda ve güneyde Erzurum Vilayeti,
Türkmen akınları olmadan önce Ha- batıda Sivas Vilayeti ile çevriliydi. 19.
zarlar ve Peçenekler ile Çepni Türk yüzyıla kadar rahat bir hayat sürdüren
oymakları bölgeye yerleşmişlerdir. Gümüşhane yöresi, savaşlar nedeniyle
Çepniler 24 Oğuz boyundan biri olup tedirginlik içine düşmüş, madenlerin
Anadolu’nun fethi ve Türkleşmesinde yeterince işletilmemesi sebebiyle de
önemli rol oynamışlardır. göç başlamıştır. Böylece şehir harap
olmaya ve nüfus azalmaya başlamıştır.
Gümüşhane, Trabzon Rum İmpara-
torluğunun fethedilmesinden sonra 1829 ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Sa-
Osmanlı hakimiyetine girmiş ve bu vaşı ile 7 Temmuz 1916 tarihlerinde
hakimiyet 1461’den 1467’ye kadar sür- Rusların Doğu Anadolu ve Doğu Kara-
müştür. Bu tarihten sonra Gümüşhane deniz’de yaptıkları işgaller ve bunun so-
Akkoyunluların hakimiyetine girmiştir. nucundaki göçler Gümüşhane’de hayat
Bu hakimiyet 1473 yılında Fatih ile bırakmamıştır.
Uzun Hasan arasında vuku bulan Ot- Osmanlı hakimiyetinin ilk zamanların-
> FOTOĞRAFLAR RECEP ERGİN hane ilinin kuzeyindeki “Kharşit” ilk raları Trabzon’a bağlanan Gümüşhane
da Erzurum Eyaletine bağlı iken son-
lukbeli Savaşıyla sona ermiştir. Gümüş-
Osmanlı belgelerinde “Khas-Rudu çayı
sancağı 20 Nisan 1924 ve 491 sayılı
orta ve yukarılarındaki Torul ve Canıca
kanunun 89.maddesinde “Vilayet” baş-
lığı altındaki kanunla 1925 yılında il
(Gümüşhane’nin eski adı) kesiminde
olmuştur.
Akkoyunlular’a bağlı Ortodoks-Ap-
NİSAN 2020 39